W/w świadczenia niepieniężne z pomocy społecznej realizowane są częściowo na poziomie powiatu, a częściowo na poziomie gminnym.
Świadczeniami niepieniężnymi realizowanymi przez OPS na poziomie gminnym są m.in.:
- Praca socjalna
Praca socjalna jest podstawowym zadaniem pracownika socjalnego. Świadczona jest w celu poprawy funkcjonowania osób i rodzin w ich środowisku społecznym. Praca socjalna to specyficzna działalność zawodowa skierowana na pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu i odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez wypełnianie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi.
Praca socjalna jest prowadzona z osobami i rodzinami dla rozwinięcia lub wzmocnienia ich aktywności i samodzielności życiowej oraz ze społecznością lokalną w celu zapewnienia współpracy i koordynacji działań instytucji i organizacji ważnych dla zaspokojenia potrzeb członków społeczności.
- Bilet kredytowany
Bilet kredytowany jest formą zasiłku celowego w formie niepieniężnej. Może być przyznany osobom bez dochodu lub o bardzo niskim dochodzie, które muszą dojechać do innej miejscowości w celu załatwienia spraw rodzinnych lub urzędowych. W takich sytuacjach ośrodek wypłaca zasiłki celowe ze środków własnych na pokrycie kosztów przejazdu. Pojęcie biletu kredytowanego nie zostało wprost zdefiniowane w ustawie o pomocy społecznej, a w praktyce oznacza zakupiony przez organ bilet na dojazd do określonej miejscowości w określonym celu.
- Składki na ubezpieczenie zdrowotne
Organ pomocy społecznej opłaca składkę na ubezpieczenie zdrowotne za osoby:
– pobierające zasiłek stały z pomocy społecznej na podstawie wydanej decyzji administracyjnej;
– bezdomne wychodzące z bezdomności;
– objęte indywidualnym planem zatrudnienia socjalnego lub realizujące kontrakt socjalny.
Osoba uprawniona może zostać objęta ubezpieczeniem zdrowotnym z systemu pomocy społecznej po spełnieniu dwóch warunków:
– spełnienie kryterium dochodowego odpowiednio dla osoby samotnie gospodarującej lub osoby w rodzinie;
– brak ubezpieczenia z tytuł innych ustaw szczegółowych.
- Składki na ubezpieczenie społeczne
Ośrodek Pomocy Społecznej opłaca składkę na ubezpieczenie emerytalne i rentowe za osobę, która rezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie zamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem. Dotyczy to również osób, które w związku z koniecznością sprawowania opieki pozostają na urlopie bezpłatnym.
Ośrodek Pomocy Społecznej opłaca składkę na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, jeżeli:
– dochód na osobę w rodzinie osoby sprawującej opiekę nie przekracza 150% kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;
– osoba opiekująca się nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z innych tytułów lub nie otrzymuje emerytury albo renty.
Konieczność sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad członkiem rodziny stwierdza lekarz ubezpieczenia zdrowotnego w zaświadczeniu wydanym nie wcześniej niż na 14 dni przed złożeniem wniosku przyznanie świadczenia.
Składka na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w wysokości określonej przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych jest opłacana przez okres sprawowania opieki, nie dłużej jednak niż przez okres niezbędny do uzyskania 25-letniego okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego) – z zastrzeżeniem art. 87 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Składka na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie przysługuje osobie, która w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczenia:
– ukończyła 50 lat i nie posiada okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego) wynoszącego co najmniej 10 lat;
– posiada okres ubezpieczenia (składkowy i nieskładkowy) wynoszący 25 lat – z zastrzeżeniem art. 87 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Przy ustalaniu okresu ubezpieczenia okresy nieskładkowe ustala się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.
- Pobyt w domu pomocy społecznej
Zgodnie z art. 54 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, przysługuje prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej.
Dom pomocy społecznej świadczy usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne na poziomie obowiązującego standardu, w zakresie i formach wynikających z indywidualnych potrzeb osób w nim przebywających.
Domy pomocy społecznej w zależności od tego, dla kogo są przeznaczone, dzielą się na następujące typy domów, dla:
– osób w podeszłym wieku;
– osób przewlekle somatycznie chorych;
– osób przewlekle psychicznie chorych;
– dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie;
– dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie;
– osób niepełnosprawnych fizycznie;
– osób uzależnionych od alkoholu.
Decyzję o skierowaniu do DPS i decyzję ustalającą odpłatność za pobyt w placówce wydaje organ gminy właściwy dla tej osoby w dniu jej kierowania do DPS.
Decyzję o umieszczeniu w DPS wydaje organ gminy prowadzącej dom pomocy społecznej lub starosta powiatu prowadzącego DPS.
Obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:
1. mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka;
2. małżonek, zstępni przed wstępnymi;
3. gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej.
Pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny według następujących zasad:
– mieszkaniec domu nie więcej niż 70% jego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodu dziecka (nie więcej niż 70% tego dochodu);
– małżonek, zstępni (dzieci, wnuki) przed wstępnymi (rodzice, dziadkowie) na podstawie przeprowadzonego wywiadu środowiskowego – zgodnie z zawartą z Kierownikiem OPS umową – jeżeli posiadany dochód osoby samotnie gospodarującej jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej tj. 2030 zł. W przypadku, kiedy ten obowiązek dotyczy osoby w rodzinie, opłatę wnosi taka osoba, której posiadany dochód na osobę w rodzinie jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie tj. 2469 zł.
– gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej – w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania mieszkańca w domu pomocy społecznej, a opłatami wnoszonymi przez w/w osoby.
- Schronienie
Pomoc w formie schronienia jest świadczeniem niepieniężnym, które jest udzielane w przypadku utraty miejsca zamieszkania – zarówno trwale jak i czasowo.
Zgodnie z art. 48 ustawy o pomocy społecznej osoba i rodzina ma prawo m.in. do schronienia, jeżeli jest tego pozbawiona.
Udzielenie schronienia następuje przez przyznanie decyzją administracyjną tymczasowego schronienia w noclegowni, schronisku dla osób bezdomnych albo schronisku dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi.
Zgodnie z art. 6 pkt 8 w/w ustawy osoba bezdomna to osoba niezamieszkująca w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy i niezameldowana na pobyt stały w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności, a także osoba niezamieszkująca w lokalu mieszkalnym i zameldowana na pobyt stały w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania.
W toku postępowania administracyjnego organ na podstawie rodzinnego wywiadu środowiskowego ustala, czy osoba lub rodzina:
– spełnia warunki określone w art. 7 pkt 2-15 ustawy o pomocy społecznej;
– faktycznie jest pozbawiona swojego miejsca zamieszkania i wymaga wsparcia w formie schronienia;
– własnym staraniem nie jest w stanie zaspokoić swoich potrzeb mieszkaniowych, wykorzystując swoje uprawnienia, zasoby i możliwości.
- Niezbędne ubranie
Zgodnie z art. 48b ust. 1 ustawy o pomocy społecznej przyznanie niezbędnego ubrania następuje przez zapewnienie osobie potrzebującej odpowiedniego rozmiaru bielizny, odzieży i obuwia odpowiednich do pory roku.
Zgodnie z w/w ustawą osobą uprawnioną do otrzymania pomocy w formie niezbędnego ubrania jest osoba lub rodzina tego pozbawiona – co oznacza, że każda osoba, która straci ubranie lub go nie posiada będzie uprawniona do ubiegania się o pomoc w tym zakresie po spełnieniu określonych warunków:
– spełnienie co najmniej jednego z powodów określonych w art. 7 pkt 2-15 w/w ustawy (m.in. bezdomność; zdarzenie losowe – np. pożar domu; itp.);
– nieprzekroczenie kryterium dochodowego określonego w art. 8 ust. 1 w/w ustawy.